در محافل علمی، نظریه به صورت مجموعه ای از اطلاعات تعریف می شود که برای توضیح داده ها در زمینه ای معین بکار می رود.
در مشاوره و روان درمانی، نظریه دیدگاه هماهنگ و باثباتی درباره رفتار انسان، آسیب شناسی روانی و سازوکارهای تغییر درمانی است. (پروچاسکا، نوراگراس به نقل از سیدمحمدی، ۱۳۸۱).
یا به عبارت دیگر یک نظریه، نظام سازمان یافته ای از عقاید است که پدیده های مورد نظر را تبیین می کند و پایه و اساس کاربرد علمی روان درمانی و مشاوره است و براساس تجارب مشاوره ای و مطالعات تجربی تدوین شده است. یک نظریه به تبیین آن چیزی کمک می کند که در رابطه مشاوره ای اتفاق می افتد و مشاور را در پیش بینی، ارزشیابی و بهبود نتایج یاری می دهد (شفیع آبادی، ناصری، ۱۳۶۸).
به دیگر سخن هیچ درمانی بدون نظریه و اصول نظری انجام پذیر نمی باشد.
این که چگونه یک درمانگر تصمیم می گیرد که چگونه و چطور درمانجوی خود را پیگیری و یا هدایت کند، چطور و چه وقت روابط مشاوره ای ادامه پیدا کند، چه متونی را برای تغییر رفتار درمانجو انتخاب نماید، چه زمانی درمان را خاتمه دهد، چگونه اطلاعات مربوط به درمانجو را سازماندهی و تغییر نماید و در میان پاسخ های درمانجو به کدام پاسخ توجه بیشتری نماید.
