بسیار اتفاق می افتد که پژوهشگران تازه وارد قبل از اینکه به طور واضح و روشن بیندیشند که واقعا به چه چیزی می خواهند دست یابند، شتابان در این فکرند که چه مقیاس یا آزمونهایی را در مطالعه شان به کار گیرند.
این کار به طور اجتناب ناپذیری تفکراتشان را مغشوش کرده، طیف سؤالات مورد نظر آنها را محدود می سازد؛ برای نمونه، اغلب پژوهشگرانی را شاهد بوده ایم که آزمونهایی مانند آزمون عزت نفس، آزمون افسردگی با اضطراب را مورد استفاده قرار داده اند و معیار انتخابشان سهل الوصول و در دسترس بودن این آزمونها بوده است.
اساس طراحی یک پژوهش خوب آن است که روشهای مقتضی و متناسب را با سؤالات پژوهش منطبق و سازگار سازد، نه اینکه برعکس سؤالات پژوهش با روش پژوهش منطبق شود.
به عبارت دیگر مطالعه باید توسط سؤال پژوهش هدایت و به جلو رانده شود نه اینکه روش انتخاب شده جهت پژوهش را تعیین کند.
بر مبنای نظریات هوروویتز (۱۹۸۲) و اليوت (۱۹۹۵) چندین نوع سؤال پژوهشی را می توان از یکدیگر متمایز کرد.
هر نوع از این سؤالات با روش پژوهش خاصی همخوانی دارد؛ برای نمونه، سؤالاتی که به تعریف و تعیین حدود یک موضوع یا پدیده ای می پردازند در جرگه پژوهشهای کیفی - اکتشافی قرار می گیرند، در حالی که سؤالات مربوط به میزان فراوانی به روشهای کمی و توصیفی منجر می شوند.
از آنجایی که هنوز به روشهای خاص پژوهش نپرداخته ایم، نمی توان به روشهای مناسب با هر نوع از سؤالات در اینجا اشاره کرد، از این رو در فصول بعدی به طور مبسوط به این مسئله خواهیم پرداخت.
سؤالات مبتنی بر تعریف، سؤالاتی چون ماهیت مورد سوء تفاهم قرار گرفتن در جلسه درمان چیست؟
سؤالات مبتنی بر تعریف، ماهیت سرشت و خصیصه حد و مرز چیزها را مورد پرسش قرار می دهند.
سؤالات تعریفی همچنین می توانند خصیصه های مختلف درون یک پدیده را، همانند انواع تجارب افسردگی، بررسی کنند.
هدف اصلی از طرح این گونه سؤالات به دست دادن فهم روشن و واضح تری از یک پدیده است.
۲. سؤالات توصیفی.
سؤالات توصیفی به دنبال توصیف رخدادها، تجارب، ویژگیها، ابعاد و الگوهای مختلف یک پدیده اند.
برای نمونه، در جلسات مشاوره،دارند، چه نوع تعاملات و مراوداتی به وقوع می پیوندد؟
منشأ تماس فیزیکی بین مراجع و مشاور چیست و چه پیامدهایی دربر دارد؟
تمرکز سؤالات توصیفی بر وجود، ظهور و تاریخچه (سیر تحول) پدیده یا رویدادهاست.
این گونه سؤالات به دنبال ثبت وجود یک پدیده و به دست دادن نمونه هایی از آن هستند که در بر گیرنده تلاش برای دستیابی به تاریخچه رشد و تحول تدریجی آن پدیده نیز هست.
٣. سؤالات مبتنی بر میزان، شدت و فراوانی
برای نمونه، شيوع اختلال شخصیت مرزی در جمعیت کلی چقدر است؟
میزان استرس با فشار روانی در مادران باردار چقدر است؟
در روی آورد شناخت درمانی، بیشتر چه خلقهایی مورد نظر هستند؟
از آنجایی که این سؤالات نیز به دنبال توصیف یک پدیده هستند، با مقوله قبلی (سؤالات توصیفی) همپوشی زیادی دارند؛ اما تفاوت اصلی آنها در این است که در اینجا تمرکز اصلی بر میزان و مقدار است تا بر «ویژگیهای خاص یک پدیده»، در حالی که سؤالات توصیفی بر ویژگیهای خاص پدیده تمرکز دارد.
۴. سؤالات مبتنی بر همبستگی و همپوشی
برای نمونه، آیا میزان برخورداری از حمایت اجتماعی با سرعت بهبودی افسردگی رابطه دارد؟
آیا رضایت شغلی در بین روان شناسان با میزان درآمدشان رابطه دارد؟
۵. سؤالات علی و مقایسه ای .
برای نمونه، آیا سابقه مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتن در دوران کودکی در افراد مبتلا به پر اشتهایی روانی بیشتر از افراد غیر مبتلاست؟
آیا در جلوگیری از بازگشت افسردگی مزمن، شناخت درمانی مؤثرتر از دارو درمانی است؟
هنگامی که بیماران در شرایط فعلی اینجا و الآن) با تعارض شدید روبه رویند، آیا فن گشتالت درمانی بهتر از فن روان تحلیل گری است؟
۶. سؤالات مبتنی بر اندازه گیری. برای نمونه، آیا انواع تعارضات زناشویی را می توان به طور معتبر اندازه گیری و از یکدیگر متمایز کرد؟
در یک دوره درمانی چگونه مراجعان می توانند به طور یکدست و هماهنگ تأثيرات درمانی برنامه را ارزیابی کنند؟
بنابر این همان گونه که دیدیم، لازمه گام اول در فرایند پژوهش فراهم ساختن یک سری سؤال پژوهشی است که پژوهشگر به دنبال یافتن پاسخی برای آنهاست.
پس از این محقق باید توجه کند که سؤال یا سؤالات مطرح شده از چه نوعی است و روش متناسب با آن کدام است؟
همچنان که محقق مرحله پایه و مقدماتی پژوهش را طی می کند، بایستی به طور پیوسته سؤالات پژوهش را مورد تجدید نظر قرار دهد.
