تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف از آن ها توصیف کردن پدیده با پدیده های مورد بررسی است. در این نوع تحقیق، توصیف و معرفی پدیده مورد نظر از طريق برشمردن ویژگی ها، ابعاد و حدود آن پدیده صورت می پذیرد. در این نوع از تحقیق، محقق ممکن است در صدد شناسایی عوامل و متغیرهای دخیل در یک پدیده یا موضوع خاص برآید ولی به بررسی روابط بین این عوامل و تشخیص نوع آنها نمی پردازد.
به عبارت دیگر، هدف در تحقیق توصیفی، شناسایی وضع موجود است، نه قضاوت درباره آن با بررسی توع روابط موجود بین عوامل و متغیرهای مختلف. بنابراین، در یک تحقیق توصیفی، محقق الزاما در پی کشف و توضیح روابط، همبستگی ها و نیز آزمودن فرضیه ها و پیش بینی حوادث و رویدادها نیست، بلکه توجه او بیشتر در جهت توصیف و گزارش نویسی از موقعیت ها و وقایع بر اساس اطلاعاتی است که بیشتر جنبه وصفی دارد، البته باید دانست که صاحب نظران در مورد مفهوم دقیق تحقیق توصیفی اتفاق نظر ندارند و گاهی به تعریف این نوع از تحقیق تا آن اندازه وسعت می دهند که شامل همه انواع تحقیق جز تحقیقات تاریخی و تجربی، می شود.
در اینجا منظور از تحقیق توصیفی عبارت است از: توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک پدیده، یک موقعیت و یا یک موضوع تحقیق تبیینی: این نوع تحقیق که به آن تحقیق علمی نیز گفته می شود، در صدد پیدا کردن روابط علت و معلولی بین متغیرهای مختلف است. البته ناگفته نماند که در علوم سیاسی یا به طور کلی در علوم اجتماعی، بررسی روابط علی به گونه ای قطعی مطرح نیست . یعنی در علوم اجتماعی به طور مسامحه از روابط علت و معلولی سخن به میان می آید .
زیرا در مورد پدیده های اجتماعی و سیاسی نمی توان به رابطه على دست یافت بلکه این نوع روابط همواره با درصدی از احتمال بیان می شود. این امر از آنجا ناشی می شود که پدیده های سیاسی و اجتماعی معمولا تحت تأثیر عوامل و متغیرهای زیادی قرار دارند که شناسایی همه آنها از عهده یک محقق علوم اجتماعی خارج است، به عبارت دیگر، گفته میشود که حاصل چند متغیری) بر پدیده های اجتماعی حاکم است. تعریفی که از تحقیق ارائه شد در واقع تنها برازنده تحقیق تبییی است، زیرا تنها در این نوع از تحقیق است که مراحل کلی سه گانه سؤال، فرضیه و آزمون وجود دارد. بنابراین، هدف اصلی یک پژوهشگر علوم سیاسی باید کسب توانایی برای انجام یک تحقیق از نوع تبیینی آن باشد.
